Dziecko z ADHD

Mimo, że praca z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo jest trudna , wymaga od rodziców i nauczycieli ogromnego wysiłku to bardzo często jesteśmy obdarowywani przez nie miłością, szczerością, radością, bezinteresowną pomocą oraz współczuciem.

Zatem jak dziecko z ADHD spostrzega świat???

• Świat jest jak wielki chaos…
• Rozmawiam ze sobą, bo inni mnie nie rozumieją,
• Potrzebuję dużo czasu na naukę,
• Lubię doświadczać i przeżywać życie na „własnej skórze”,
• Nie rozumiem co zrobiłem źle i często to powtarzam,
• Cieszę się skacząc, płaczę i czuję ból krzycząc, całym sobą!
• Zapominam lecz robię to nieświadomie…
• Często nie potrafię poczekać, chcę teraz i tutaj!!!
• Nie zapamiętuję kilku poleceń na raz, bywam nieuważny,
• Potrzebuję planu, konkretnego jednego polecenia i świata poukładanego według ustalonego schematu!
• Zazwyczaj mówię zanim pomyślę,
• Mam problem ze zrozumieniem czytanego tekstu,
• Gdy jestem czymś zajęty, po prostu nie słyszę innych osób, które do mnie mówią,
• Ciągle się ruszam, więc muszę się czymś zajmować, np. czasami wystarczy gumowa piłeczka, którą lubię przekazywać sobie z ręki do ręki,
• W szkole muszę zmagać się z natłokiem przekazów werbalnych, co potęguje ich zrozumienie,

• Często czuję się odrzucony przez rodziców i rówieśników, wtedy jest mi smutno, czuję się niepotrzebny i najchętniej uciekłbym gdzieś daleko!

Potrzebuję tylko zrozumienia i miłości!!!

„Tylko od nas, dorosłych, zależy, czy dziecko nadpobudliwe psychoruchowo będzie tylko trudniejszym wychowawczo dzieckiem, czy też dzieckiem o zaburzonym zachowaniu”

1. Nartowska

Nadpobudliwość psychoruchowa (inaczej zespół nadruchliwości, zespół hiperkinetyczny, w języku angielskim Attention Deficyt Hiperactiyity Disorder) w znaczeniu medycznym jest schorzeniem mającym charakterystyczne objawy.

Istnieją trzy grupy objawów charakterystycznych dla
nadpobudliwości psychoruchowej:
1. nasilone zaburzenia uwagi;
2. nadmierna impulsywność;
3. nadmierna ruchliwość.

 

Objawy ADHD w sferze ruchowej:

• wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki.
• obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki okres czasu,
• podrywanie się z miejsca,
• chodzenie po klasie, bieganie, wymachiwanie rękoma, podskakiwanie lub też wzmożone drobne ruchy kończyn.

 

Objawy ADHD w sferze poznawczej:

•  odruch orientacyjny wzmożony,
• problemy ze skupieniem uwagi (chwiejność uwagi, która pozostaje wybitnie zależna od afektywnych czynników
• pochopność,
• brak wytrwałości przy małym zainteresowaniu i nie zauważaniu bezpośrednich korzyści wynikających z działania,
•   pobieżność myślenia,
• wzmożona męczliwość podczas pracy intelektualnej i połączona z tym nierównomierność wydajności ,
• trudności wizualno- motoryczne,
• często inteligencja poniżej przeciętnej,
• brak umiejętności planowania,
• uwaga przerzucana z obiektu na obiekt (odpowiedzi na pytania są nieprzemyślane, nieprawidłowe, błędne rozwiązywanie zadań),
• problemy z syntetyzowaniem w myśleniu, u licznych dzieci, posiadających zaburzenia koncentracji uwagi, – występują pewne zaburzenia języka lub mowy, należą do nich: problemy z artykulacją, opóźnienie rozwoju mowy, kłopoty ze strukturą zdania, błędne układanie dźwięków.
• problemy pojawiają się także w pisemnym wyrażaniu myśli oraz słowa.

 

Objawy ADHD w sferze emocjonalnej:

• nasilona ekspresja uczuć,
• nieopanowane, często niezwykle silne reakcje emocjonalne, wybuchy złości,
• nadmierna wrażliwość emocjonalna w stosunku do bodźców otoczenia,
• impulsywność działania.

 

Jak pomóc dziecku z ADHD?

Bardzo istotne jest przypominanie dziecku i powtarzanie norm i zasad postępowania dziecka w celu uniknięcia poważnych konsekwencji zachowania.

W pracy z dziećmi z ADHD ważne jest ustalenie jasnych reguł, zasad pracy w formie poleceń.

Jest pięć zasad, jakie należy wpoić dziecku nadpobudliwemu, któremu zaleca się wykonywanie jakiejś czynności, wymagającej spokojnego zachowania:  – siedź na swoim, wyznaczonym miejscu, – zajmuj  się swoim zadaniem i niczym innym, – nie rozglądaj się dookoła,patrz na osobę wspomagającą w pracy lub na wykonane zadanie, – słuchaj ( nie przerywając) tego, co się do ciebie mówi, nie zaczepiaj kolegów, – pracuj tak długo, póki zadanie nie będzie zakończone.

1. Reguły/zasady  mogą być wywieszone w widocznym miejscu w sali, klasie.
2. Przypominamy zasady tak często, jak to konieczne.
3. Można opracować z uczniami schematyczne rysunki obrazujące zasady obowiązujące w klasie ( piktogramy ) i umieścić je w widocznym miejscu.
4. Dobrym rozwiązaniem są też określone sygnały, gesty przypominające o zasadach.
5. Nagradzajmy ucznia jeżeli pamięta o zasadach  i stosuje się do nich,
6. Za nieprzestrzeganie i niestosowanie się do zasad obowiązują określone, stałe konsekwencje.

Polecenia wydajemy krótkie i zwięzłe i oczywiście zrozumiałe. Polecenie powinno być wydawane stanowczym głosem, aby dziecko je usłyszało, lepiej zrozumiało nasz przekaz. Polecenie nie podlega dyskusji- należy być stanowczym i przestrzegać obowiązujących umów. Wydajemy tyle poleceń ile jesteśmy w stanie wyegzekwować.

 

Sześć etapów skutecznego wydawania poleceń:

1. Podejdź do dziecka.
2. Zdobądź jego uwagę (dotknij ramienia, nawiąż kontakt wzrokowy, zawołaj po imieniu).
3. Sformułuj dwu-, trzy- wyrazowe polecenie.
4. Poproś dziecko, by powtórzyło polecenie.
5. Powtórz polecenie tyle razy, ile razy jest to konieczne.
6. Dopilnuj wykonania polecenia.

Wydajemy tylko te polecenia, które jesteśmy gotowi wyegzekwować. Zanim wydamy polecenie, zastanówmy się, jakie możemy zastosować konsekwencje, jeśli uczeń je zignoruje. Dopilnujmy, aby dziecko wysłuchało naszego polecenia – kontakt wzrokowy z dzieckiem, wyłączenie czynników zakłócających uwagę (o ile jest to możliwe). Polecenie powinno być możliwie krótkie. Wdajemy tylko jedno polecenie na raz .  Jeżeli to konieczne, prosimy ucznia, aby powtórzył polecenie. Pozostańmy w bezpośrednim sąsiedztwie naszego ucznia, aby upewnić się, czy zastosował się on do polecenia.  Nie należy oczekiwać, że dziecko od razu zacznie wykonywać wszystkie polecenia. Na początku każda najmniejsza poprawa to WIELKI  SUKCES !

Warto również stosować listę zadań do wykonania, która ułatwi dziecku wykonanie zadań, gdzie przy każdym zadaniu może zrobić plusik i uznać je za zrealizowane. Pamiętajmy jednak, iż nie każde dziecko jest w stanie wykonać kilka zadań, jedno po drugim, to jest kwestia wypracowania z dzieckiem. Dlatego na początek wydajmy tylko jedno polecenie, unikajmy poleceń złożonych.

Również pomieszczenie w którym przebywa dziecko ma wpływ na koncentrację, z czym ma problem dziecko z ADHD. Warto zatem pomyśleć o urządzeniu pokoju tak, by mógł służyć do efektywnej pracy i spokojnej zabawy. Im mniej bodźców wzrokowych i słuchowych tym lepiej dla dziecka.W wszystkie rzeczy powinny mieć swoje stałe miejsca. W zasięgu wzroku powinno być jak najmniej elementów rozpraszających uwagę. Jak najmniej zabawek ustawiajmy na widocznych miejscach, na otwartych półkach czy na biurku. Wszystko, co mogłoby rozpraszać, powinno być pochowane lub pozamykane w szafkach. W wystroju wnętrza powinny dominować kolory pastelowe. Urządzając pokój dziecka z ADHD należy unikać kolorowych wzorzystych akcentów.

Dzieci nadpobudliwe potrzebują stałości i uporządkowania otoczenia. Dotyczy to także czynności, które powinny być wykonane w ciągu dnia. Porządek wprowadza skonstruowany wspólnie z dzieckiem plan dnia. Wspólna praca nad planem sprawia, że dziecko jest przekonane o swoim wpływie na jego kształt, a ponadto łatwiej mu przystosować się do czegoś, co zostało ustalone wspólnie.

Odrabianie lekcji to uciążliwy obowiązek, zarówno dla dziecka jak i dla jego rodziców. Po pierwsze, dzieci z ADHD często nie wiedzą, co jest zadane, po drugie, trudność sprawia im koncentracja na odrabianiu lekcji. Warto podjąć współpracę z nauczycielem w szkole, ustalić system informacji dot. prac domowych. Prace domowe powinny być odrabiane o stałych porach dnia i określonych godzinach.

• Dziecko powinno uczyć się w krótkich odcinkach czasu (15 – 30 minut), zaś przerwy należy przeznaczać na wypoczynek czy relaks.
• Dziecko powinno odrabiać lekcje, kiedy w domu jest najmniejszy ruch. Na stole, czy biurku powinno znajdować się zawsze tylko to, co służy aktualnie do jego pracy (ograniczenie bodźców zewnętrznych). W miejscu odrabiania lekcji dziecko nie powinno mieć bałaganu. Rozpoczynanie odrabiania pracy domowej powinno się odbywać o stałej porze dnia.
• Nie należy stale siedzieć z dzieckiem przy odrabianiu lekcji, trzeba sprawdzić czy pracuje, pomóc, gdy napotyka trudności. Dziecko pracuje samo. Najlepiej jest, gdy pracę domową kontrolują rodzice w obecności dziecka, wówczas wyrabia się u dziecka nawyk kontrolowania własnej pracy.
• Pracę podzielić należy na etapy, niech dziecko ma do wykonania jedno zadanie – tak długo aż się z niego nie wywiąże.
• Czynność, którą ma wykonać lub informacje, które ma przyswoić, należy powtarzać wielokrotnie, inaczej dziecko nadpobudliwe jej nie zapamięta. Warunkiem uczenia jest powtarzanie.
• Należy zapoznać dzieci ze sposobami efektywnego uczenia się (robienie notatek, podkreślanie ważnych słów, wypisywanie słów – haseł, korzystanie z pomocy dyktafonu, komputera. Należy nauczyć dziecko technik mogących mu pomóc we właściwym zaplanowaniu czasu: ustalenie planu pracy, „odhaczanie”, zaznaczanie czynności już wykonanych.

Najistotniejsze jest nagradzanie i chwalenie dziecka za zrobione zadania domowe, pochwała musi być natychmiastowa. Ważny jest system nagród, wspólne wypracowanie i ustalenie z dzieckiem.

Nazywamy te rzeczy, które chcemy aby dziecko robiło w przyszłości.

 

Pamiętajmy, że dzieci z ADHD wyróżnia wiele zalet:

1. Mają mnóstwo energii.
2. Próbują nowych rzeczy, ryzykują.
3. Są gotowe do rozmowy, do długiej rozmowy.
4. Dobrze dogadują się z dorosłymi.
5. Potrafią robić wiele rzeczy naraz.
6. Są inteligentne –  wiele utalentowanych osób miało ADHD.
7. Potrzebują mniej snu.
8. Mają wspaniałe poczucie humoru.
9. Bardzo dobrze opiekują się młodszymi dziećmi.
10. Są spontaniczne.
11. Dostrzegają szczegóły, których inni nie dostrzegają.
12. Rozumieją jak to jest, gdy ktoś dokucza lub ma problemy – rozumieją inne dzieci.
13. Potrafią myśleć niekonwencjonalnie.
14. Chętnie pomagają innym.
15. Są radosne i entuzjastyczne.
16. Są obdarzone wielką wyobraźnią.
17. Są komunikatywne.
18. Są wrażliwe i towarzyskie.
19. Chętnie zawiera przyjaźnie.
20. Mają wspaniałą pamięć.
21. Są odważne.
22. Są towarzyskie.
23. Są czarujące.
24. Są ciepłe i czułe.
25. Są troskliwe.
26. Są dociekliwe.
27. Szybko wybaczają.
28. Są szczere.
29. Nigdy się nie nudzą.
30. Potrafią wczuć się w sytuację innych.
31. Intuicyjnie robią wiele rzeczy.
32. Są chętne do zabawy.
33. Są uczciwe.
34. Są optymistyczne.
35. Są ciekawe świata.

Literatura:

1. Baczyńska E., Kuchciak A., Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo [w:] Życie Szkoły 2002, nr 9.
2. Barkley Russell A., tł. z ang. Helena Grzegołowska – Klarkowska, Dzieci nadpobudliwe i roztargnione[w:]: Świat Nauki, 1998, nr 11
3. Erkert A., Dzieci potrzebują ciszy. Zabawy relaksacyjne, Wydawnictwo Jedność Kielce 1999.
4. Kołodziejczyk A., Czemierowska E., Kołodziejczyk T., Spójrz inaczej, Wydawnictwo ATE Starachowice 2001.
5. Konopnicki J, Zaburzenia w zachowaniu się dzieci szkolnych a środowisko, PWN,       Warszawa 1957.
6. Kołakowski A, Pisula A, Skotnicka M ,,Dziecko nadpobudliwe w szkole. Objawy i      sposoby pomocy.”