Motoryka mała, co to takiego?

MOTORYKA MAŁA jest to składowa umiejętności koordynowania ruchów palców i rąk, prawidłowego ułożenia ręki, właściwego napięcia mięśni oraz odpowiedniego ułożenia całego ciała. Ważna jest również umiejętność posługiwania się jedną ręką i celowego manipulowania narzędziem pisarskim w połączeniu z kontrolą wzrokową. Motoryka mała dotyczy sprawności dłoni i palców.

Kiedy rozwija się motoryka mała u dzieci?

Dzieci rozwijają motorykę małą podczas wykonywania każdej czynności przy której angażują palce i dłonie np. podczas rysowania, pisania, chwytania, ugniatania plasteliny, wycinania, zawiązywania butów, zapinania guzików.

Motoryka mała nie jest cechą wrodzoną! Każde dziecko musi wykształcić i doskonalić motorykę małą. Istotne jest aby dzieciom już od najmłodszych lat swojego życia pozwalać i dawać możliwości samodzielnego wykonywania codziennych czynności np. czynności samoobsługowych tj. rozpinanie guzików, zamków, układanie klocków, trzymanie sztućców. Starajmy się nie wyręczać dzieci, gdyż w ten sposób zabieramy dziecku możliwość naturalnego treningu. Dziecko, które samo próbuje, doświadcza, uczy się samodzielności staje się bardziej pewne siebie, wierzy w swoje siły.

Systematyczne usprawnianie motoryki jest możliwe dzięki dostarczaniu dziecku okazji do wielostronnego swobodnego ruchu. Zdarzają się sytuacje, że dzieci pomimo usprawniania motoryki małej mają z nią trudności.

Do tych trudności zaliczyć możemy:

• opóźniony rozwój praksji,
• trudności podczas prostych ćwiczeń samoobsługowych z powodu obniżonego tempa lub percepcji ruchów dłoni,
• obniżone lub nadmierne napięcie mięśniowe. W przypadku obniżonego napięcia dziecko w sposób delikatny trzyma przedmioty, często one wypadają mu z rąk, rysując tworzy mało widoczne linie, zbyt mała siła, słaby nacisk na narzędzie pisarskie, oraz szybka męczliwość ręki piszącej, trudności podczas posługiwania się nożyczkami. Nadmierne napięcie mięśni charakteryzuje się zbyt silnym naciskiem na narzędzie pisarskie, co powoduje kreślenie dość ostrych i grubych linii, częste darcie kartek z tego powodu, łamanie wkładów kredek.
• zaburzona koordynacja obu rąk, ręce ze sobą nie współpracują.
• obniżone tempo czynności manualnych, niski poziom sprawności grafomotorycznej.

Niektórym dzieciom potrzebne są dodatkowe ćwiczenia i stymulacje, w celu osiągnięcia jak największego poziomu sprawności motoryki małej. Podstawowymi umiejętnościami rozwijanymi podczas doskonalenia motoryki małej są kontrolowane ruchy rąk i palców, chwytanie przedmiotów jedną ręką bez pomocy, manipulowanie nimi w celu wykonania zadań, skoordynowane używanie obydwu rąk.

W pracy terapeutycznej ćwiczenia dostosowane są do konkretnego dziecka i poziomu jego sprawności oraz występujących deficytów. Stosuję zasadę stopniowania trudności, rozpoczynam od ćwiczeń łatwych tak aby zachęcić dziecko do działania. Skupiam dużą uwagę na mocnych stronach dziecka, aby wykorzystując mocne strony niwelować te słabsze. W celu usprawnienia motoryki małej stosuje różne ćwiczenia i techniki m.in.

• Rysowanie na tablicy jedną ręką lub oburącz;
• Zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub oklejanie kartki plasteliną;
• Lepienie w glinie, plastelinie lub masie solnej;
• Bębnienie palcami, stukanie palcami po stole;
• Przewlekanie nitek przez dziurki w tekturze;
• Nawlekanie korali lub makaronu na sznurek;
• Ugniatanie jedną ręką kul z gazet, bibuły;
• Naśladowanie ruchów gry na pianinie, flecie, skrzypcach;
• Kalkowanie różnej wielkości wzorów o kształcie geometrycznym i literopodobnym;
• Wycinanie, wydzieranie z papieru;
• Malowanie szlaczków grubym pędzlem na dużej powierzchni;
• Stemplowanie pieczątkami gumowymi, drewnianymi lub wykonanymi z ziemniaka;
• Malowanie palcami, pędzlem, watą, gąbką: linii pionowych, poziomych, falujących, łamanych, spiralnych, form kolistych, kwadratowych, trójkątnych,
• Obrysowywanie kształtów i pisanie wyrazów bez odrywania ręki od papieru.
• Rysowanie na tablicy jedną ręką lub oburącz;
• Zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub oklejanie kartki plasteliną;
• Lepienie w glinie, plastelinie lub masie solnej;
• Bębnienie palcami, stukanie palcami po stole;
• Przewlekanie nitek przez dziurki w tekturze;
• Nawlekanie korali lub makaronu na sznurek;
• Ugniatanie jedną ręką kul z gazet, bibuły;
• Naśladowanie ruchów gry na pianinie, flecie, skrzypcach;
• Kalkowanie różnej wielkości wzorów o kształcie geometrycznym i literopodobnym;
• Wycinanie, wydzieranie z papieru;
• Malowanie szlaczków grubym pędzlem na dużej powierzchni;
• Stemplowanie pieczątkami gumowymi, drewnianymi lub wykonanymi z ziemniaka;
• Malowanie palcami, pędzlem, watą, gąbką: linii pionowych, poziomych, falujących, łamanych, spiralnych, form kolistych, kwadratowych, trójkątnych
• Obrysowywanie kształtów i pisanie wyrazów bez odrywania ręki od papieru.
• Ćwiczenia płynnych ruchów pisarskich: łączenie kropek na papierze gładkim oraz w liniach i kratkach; pogrubianie słabo zaznaczonego konturu; uzupełnianie elementów obrazka według wzoru;
• Obrysowywanie szablonów;
• Obrysowywanie przez kalkę lub folię rysunków i liter
• Kreślenie szlaczków.

Ważne jest aby ćwiczenia przynosiły oczekiwane efekty, warto zatem włączyć w ich powtarzanie rodziców w domu. Dzięki podejmowaniu w domu systematycznej aktywności rodzice przyczyniają się do poprawy sprawności motorycznej swojej pociechy. Jest to również czas spędzony razem, w którym dziecko przejmuje od dorosłego dobre wzorce i buduje pozytywna relację i więź z rodzicem.

Drogi rodzicu aby pomóc usprawniać motorykę małą swojego dziecka pamiętaj o kilku wskazówkach:

• systematyczność – motorykę rozwijamy poprzez nieustanne ćwiczenia, zarówno z terapeutą, nauczycielem w przedszkolu, bądź w szkole, jak i w codziennym życiu podczas czynności samoobsługowych,
• samodzielność- nie wyręczamy dziecka i dajemy mu szansę na zdobywanie nowych umiejętności w tym motorycznych, aby nie dopuścić do opóźnienia rozwoju motorycznego,
• ruch i aktywność- starajmy się tak zagospodarować czas dziecku aby był on aktywny, aby doświadczał różne sytuacje i rozwijał motorykę małą, nie bójmy się gotować z dzieckiem- wspólne lepienie pierogów, pieczenie ciasteczek jest świetną formą ćwiczeń motoryki małej, a do tego wspaniała okazją na miło spędzony czas z dzieckiem.
• wyznaczajmy cele realne do wykonania- to istotna kwestia, gdyż szybko możemy doprowadzić do rezygnacji, frustracji u dziecka, dajmy mu czas, nie oceniajmy negatywnie, szukajmy zawsze dobrych stron i mówmy o tym, pamiętajmy o dobrym słowie i pozytywnej motywacji,
• duża motoryka- nie zapomnijmy o ćwiczeniach motoryki dużej, gdyż sprawność całego ciała stanowi podstawę do dalszego rozwoju i precyzji jego poszczególnych części,
• bawmy się- potraktujcie ćwiczenia motoryki małej jako zabawę z dzieckiem, przypomnijcie sobie jak to było gdy sami byliście dziećmi, wspólnie twórzcie i w tym momencie nie koncentrujcie się na czystym domu, gdyż” brudne dziecko, to szczęśliwe dziecko”, a czas spędzony na malowaniu, wycinaniu, lepieniu z plasteliny, masy solnej itp. to czas niezastąpiony dla dziecka! Podczas zabawy dziecko doznaje różnych bodźców sensorycznych istotnych dla zmysłów i lepiej się rozwija w różnych sferach swojego życia.

Zapraszam na terapię ręki, pomogę Twojemu dziecku usprawnić motorykę małą, czyli rączki i paluszki będą gotowe do działania!